دمپر پیچشی چیست و چرا خودرو در دنده خلاص لرزش دارد؟

دمپر پیچشی چیست و چرا خودرو در دنده خلاص لرزش دارد؟

لرزش در دنده خلاص یکی از مشکلات رایج در بسیاری از خودروهاست که اغلب رانندگان آن را در هنگام توقف یا استارت اولیه تجربه می‌کنند. این لرزش‌ها معمولاً به دلیل وجود ناهماهنگی در سیستم انتقال نیرو یا عملکرد نامناسب قطعاتی مانند دمپر پیچشی (Torsional Damper)، فلایویل دو جرمی، دیسک و صفحه کلاچ و حتی پایه موتور ایجاد می‌شود. در این مقاله به‌صورت تخصصی بررسی می‌کنیم که دمپر پیچشی چیست، چه وظیفه‌ای دارد و چگونه خرابی آن باعث لرزش خودرو در حالت خلاص می‌شود.

دمپر پیچشی چیست؟

دمپر پیچشی (Torsional Vibration Damper) قطعه‌ای است که برای جذب و کاهش ارتعاشات پیچشی میل‌لنگ و سیستم انتقال نیرو طراحی شده است. این قطعه معمولاً روی پولی میل‌لنگ (Crankshaft Pulley) نصب می‌شود و با استفاده از خاصیت الاستیکی لاستیک یا فنر داخلی خود، ارتعاشات ناشی از احتراق و چرخش نامنظم موتور را کنترل می‌کند.

در واقع دمپر پیچشی همانند یک ضربه‌گیر مکانیکی عمل می‌کند تا لرزش‌های ناشی از گشتاور ناهمگون موتور به اجزای دیگر مانند گیربکس، تسمه‌ها و لوازم جانبی منتقل نشود. در خودروهای مدرن، این قطعه نقش بسیار مهمی در افزایش عمر قطعات متحرک موتور و بهبود نرمی عملکرد خودرو دارد.

ساختار دمپر پیچشی

دمپر پیچشی معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. بخش فلزی داخلی (Hub): که به‌صورت مستقیم روی میل‌لنگ نصب می‌شود.
2. لایه الاستومری یا فنری: وظیفه جذب ارتعاشات را دارد و بین دو قسمت فلزی قرار می‌گیرد.
3. بخش بیرونی یا پولی: که تسمه دینام، کمپرسور کولر یا پمپ هیدرولیک روی آن قرار می‌گیرند.

ترکیب این اجزا باعث می‌شود نیروهای پیچشی و ضربات ناگهانی موتور توسط دمپر جذب شوند تا مانع از انتقال لرزش به سایر بخش‌ها شوند.

عملکرد دمپر پیچشی در خودرو

در هر سیلندر موتور، احتراق باعث ایجاد گشتاور ناگهانی روی میل‌لنگ می‌شود. چون این گشتاورها در لحظه و به‌صورت نوسانی ایجاد می‌شوند، میل‌لنگ تمایل دارد به شکل غیر یکنواخت بچرخد. در نتیجه، اگر دمپر پیچشی وجود نداشته باشد یا عملکرد درستی نداشته باشد، این نوسانات باعث لرزش محسوس در دورهای پایین، صدای غیرعادی و حتی شکستگی میل‌لنگ می‌شوند.

دمپر پیچشی با جذب بخشی از این انرژی نوسانی، چرخش میل‌لنگ را پیوسته و یکنواخت‌تر می‌کند. این امر باعث کاهش استهلاک قطعاتی مثل تسمه‌ها، پولی‌ها و حتی گیربکس می‌شود.

چرا خودرو در دنده خلاص لرزش دارد؟

اگر خودروی شما در حالت دنده خلاص (N) یا پارک دچار لرزش محسوس می‌شود، چند علت فنی اصلی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:

۱. خرابی دمپر پیچشی میل‌لنگ

وقتی لاستیک داخلی یا فنر دمپر آسیب ببیند، توانایی جذب ارتعاشات را از دست می‌دهد. در نتیجه ارتعاشات میل‌لنگ به‌صورت مستقیم به بدنه و کابین منتقل می‌شوند. این مشکل معمولاً با لرزش محسوس در دور آرام (Idle) و صدای غیرعادی از قسمت جلوی موتور همراه است.

۲. خرابی دسته‌موتور (Engine Mount)

پایه‌های نگهدارنده موتور وظیفه دارند لرزش‌های طبیعی موتور را جذب کنند. اگر یکی از آن‌ها پاره یا خشک شده باشد، حتی ارتعاشات جزئی هم به اتاق منتقل می‌شوند و در حالت خلاص بیشتر حس می‌شود.

۳. نامنظمی در عملکرد موتور

احتراق ناقص (Misfire)، کثیفی انژکتورها، یا خرابی شمع‌ها باعث می‌شود موتور در حالت آرام به‌صورت ناهماهنگ کار کند. این ناهماهنگی موجب لرزش موتور و بدنه خودرو می‌شود.

۴. خرابی فلایویل دو جرمی یا صفحه کلاچ

در خودروهایی که از فلایویل دو جرمی استفاده می‌کنند، خرابی فنرهای داخلی آن باعث انتقال لرزش‌های چرخشی به گیربکس می‌شود. همین امر می‌تواند در حالت خلاص هم لرزش محسوسی ایجاد کند.

نشانه‌های خرابی دمپر پیچشی

• لرزش موتور در حالت خلاص یا هنگام استارت
• صدای ضربه یا تق‌تق از قسمت جلوی موتور
• پارگی یا جدا شدن لایه لاستیکی دمپر
• خرابی تسمه دینام به‌صورت مکرر
• نوسان دور موتور در حالت ایستاده

اگر این علائم را مشاهده کردید، حتماً باید دمپر پیچشی خودرو توسط مکانیک متخصص بررسی شود، زیرا ادامه رانندگی در این وضعیت می‌تواند به میل‌لنگ، پولی دینام و تسمه‌ها آسیب برساند.

راهکار رفع لرزش خودرو در دنده خلاص

1. بررسی دمپر پیچشی و پولی میل‌لنگ
2. در صورت مشاهده ترک یا لقی، باید آن را تعویض کنید.
3. کنترل پایه‌های موتور و گیربکس
4. اگر خشک یا ترک‌خورده باشند، باید تعویض شوند.
5. تنظیم موتور و بررسی احتراق
6. اطمینان از سالم بودن شمع‌ها، وایرها و انژکتورها لرزش را کاهش می‌دهد.
7. بررسی سیستم کلاچ و فلایویل
8. در صورت خرابی فنرها یا لقی بیش از حد، باید تعمیر یا تعویض شوند.

نقش دمپر پیچشی در افزایش عمر موتور

وجود دمپر پیچشی باعث کاهش تنش‌های داخلی در میل‌لنگ و قطعات جانبی موتور می‌شود. این قطعه از شکستن تسمه‌ها، ترک خوردن پولی‌ها و حتی تاب برداشتن میل‌لنگ جلوگیری می‌کند. در واقع می‌توان گفت دمپر پیچشی نقشی حیاتی در پایداری و دوام موتور دارد و نبود آن می‌تواند به آسیب‌های جدی منجر شود.

خرید دمپر پیچشی اصل و باکیفیت

برای خرید دمپر پیچشی باکیفیت، توصیه می‌شود از فروشگاه‌های معتبر قطعات خودرو مانند "آسمان یدک" خرید کنید. آسمان یدک با ارائه قطعات اصلی و ضمانت‌دار برای انواع خودروهای داخلی و خارجی، انتخابی مطمئن برای رانندگان و تعمیرکاران حرفه‌ای است. همچنین می‌توانید مشخصات فنی هر دمپر را پیش از خرید بررسی کنید تا قطعه‌ای سازگار با مدل خودروی خود تهیه نمایید.

جمع‌بندی

دمپر پیچشی یکی از قطعات کلیدی در کاهش لرزش‌های موتور و افزایش عمر سیستم انتقال نیرو است. خرابی آن می‌تواند باعث لرزش در دنده خلاص، صدای غیرعادی و آسیب به میل‌لنگ شود. با بررسی منظم این قطعه و خرید نسخه اصلی از فروشگاه‌های معتبر، می‌توان از بروز لرزش‌های آزاردهنده و هزینه‌های سنگین تعمیر جلوگیری کرد.